Hamza

De eerste letter in het Arabische alfabet is de [hamza]. De hamza is een bijzondere letter. De hamza geeft namelijk de glottisslag aan. De glottisslag is een taalkundige term om aan te tonen dat de klank van de stem kortstondig onderbroken wordt. Feitelijk is het een korte onderbreking of pauze in een woord.
In het Nederlands komt dit ook voor, zoals in het woord “beademing” waarbij de onderbreking plaats vindt tussen de letters e en a. Deze onderbreking is de functie van de hamza zoals we die kennen in de Arabische taal.
De hamza kent overigens diverse vormen. Zo kan de hamza alleenstaand geschreven worden, zoals in het werkwoord ﴾ جَاء﴿, wat ‘komen’ betekent.
Het bijzondere aan de hamza is dat hij vaak gedragen wordt door één van de volgende letters:
- De alif [ا]; een voorbeeld is het woord ﴾ رَأْس﴿ wat ‘hoofd’ betekent.
- De waaw [و]; een voorbeeld is het woord ﴾ سُؤَال﴿ wat ‘vraag’ betekent.
- De yaa [ى]; een voorbeeld is het woord ﴾ شَاطِئ ﴿ wat ‘kant’ betekent.
Zoals in les 18 aangegeven, bestond het Arabische alfabet in eerste instantie uit 28 letters. Later introduceerde el-Khaliel ibn Ahmed (de held uit les 2) de hamza [ء] als extra letter.
Misschien vraag je je nu af: “hoe kan hij nou een letter zelf toevoegen aan een alfabet?!”.
Nou, dat is namelijk niet helemaal het geval. el-Khaliel heeft deze letter niet zelf bedacht. De letter werd wel degelijk toegepast onder de Arabieren alleen werd hij niet geschreven. Verder kwam het vaak voor dat deze letter zelfs werd weggelaten in gesprekken tussen Arabieren; dit gebeurde gewoon uit gemak.
Na voorgaande te hebben gelezen, ben ik benieuwd hoeveel mensen zich nu afvragen hoe el-Khaliel de vorm van de geschreven hamza bedacht heeft. Eigenlijk zou dat een hele logische vraag zijn aangezien de letter voorheen niet eerder is geschreven. Hoe heeft hij de letter ontworpen? Zit daar een logica achter? Of is de letter gewoon voortgekomen uit een krabbel die hij uit zijn mouw schudde?
Als je les 2, die ik heb toegewijd aan deze geweldige man, hebt doorgenomen, dan ben je er vast van overtuigd dat hier een geniaal idee achter schuilt. En dat is zo!
Zoals je hebt kunnen lezen, stond el-Khaliel bekend om zijn kennis van fonetiek en fonologie. Hij bestudeerde de Arabische letters en heeft de stemklanken volledig uitgewerkt. En aangezien het geluid van de hamza [ء] én het geluid van de letter ‘ayn [ع] nagenoeg in hetzelfde lichaamsdeel geproduceerd wordt, heeft hij de letter ‘ayn als uitgangspunt genomen voor het nieuwe ontwerp.
Hij ‘knipte’ als het ware het bovenste gedeelte van de letter ‘ayn en dat zou de nieuwe letter hamza worden!
Het is gewoon geniaal hoe hij dit heeft bedacht. Ik benoemde het al in les 2 en met trots herhaal ik het hier opnieuw: “de taalgeschiedenis heeft nimmer zo’n wijze, innoverende en intellectuele persoon heeft gekend”.
Nog even wat anders. Mocht je (deels) bekend zijn met het Arabische alfabet, dan is de kans groot dat je altijd hebt geleerd dat [alif] de eerste letter is. Waar ligt dit aan?
Dat heeft te maken dat de hamza vaak verward wordt met de letter alif [ا]. Deze verwarring is ontstaan omdat de hamza vaak ‘gedragen’ wordt door de alif zoals hier te zien is: [أ]. Dit heeft er zelfs toegeleid dat de hamza vaak gezien wordt als de [alif].
De ‘echte’ [alif] komt vanzelfsprekend later aan bod inshAllah en dan kunnen we lezen hoe het daar mee zit.
Dit is in het kort wat ik kwijt wilde over de letter hamza. Neem vooral een kijkje in de afbeelding die ik heb toegevoegd om wat meer feeling te krijgen met de letter.
Benieuwd naar de andere 28 letters? Lees dan verder met de aankomende lessen!
Uitspraak van de letter 'hamza':
Reactie plaatsen
Reacties